Rok 2025 przyniesie wiele istotnych zmian w przepisach dotyczących ochrony środowiska, które mają przybliżyć nas do bardziej zrównoważonej przyszłości. Nowe regulacje będą wiązały się z dodatkowymi obowiązkami dla przedsiębiorców, ale także wpłyną na codzienne życie wszystkich obywateli.
Z artykułu dowiesz się, jakie zmiany w prawie ochrony środowiska nadejdą wraz początkiem 2025 r. oraz jak się na nie przygotować.
W 2025 r. największe przedsiębiorstwa będą sporządzać sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju za rok obrotowy 2024 wg nowych wytycznych wynikających z dyrektywy CSRD. Obowiązkiem sprawozdawczości ESG w 2025 r. będą objęte podmioty, które dotąd sporządzały raporty niefinansowe wg wymogów dyrektywy NFRD. Chodzi o przedsiębiorstwa notowane na giełdzie, zatrudniające średniorocznie powyżej 500 pracowników oraz spełniające co najmniej jedno z dwóch kryteriów finansowych:
Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju za rok obrotowy 2024 będzie znacząco różnić się od dotychczasowych raportów niefinansowych. Przede wszystkim przedsiębiorcy nie mają już dowolności w wyborze standardów, wg których raportują – muszą bowiem stosować unijne standardy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, z ang. european sustainability reporting standards (ESRS). Ujednolicone standardy raportowania mają na celu zapewnienie przejrzystości i porównywalności ujawnianych informacji. Przedsiębiorstwa raportujące w 2025 r. muszą stosować tzw. ESRS pełne, określone rozporządzeniem UE 2023/2772. W przyszłości konieczne będzie także stosowanie standardów sektorowych, o ile będą dostępne dla danej branży. Kolejną istotną zmianą jest obowiązek atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju przez biegłego rewidenta.
|
Za niewypełnienie obowiązków związanych z raportowaniem ESG grożą takie same kary, jak w przypadku niesporządzenia sprawozdawczości finansowej, tj. grzywna lub kara ograniczenia wolności. |
W następnych latach obowiązkiem raportowania ESG będą stopniowo obejmowane kolejne podmioty:
Odpady to problem, który dotyczy nas wszystkich – od konsumentów po największe przedsiębiorstwa. Stale rosnąca ilość wytwarzanych odpadów wymaga podejmowania kolejnych kroków legislacyjnych, które pomogą w ich zagospodarowaniu. Zmiany w gospodarce odpadami, które wejdą w życie w 2025 r., mają zmniejszyć wpływ odpadów na środowisko oraz przyczynić się do rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym.
Światowa produkcja włókien tekstylnych wzrosła niemal dwukrotnie, z 58 mln ton w 2000 r. do 109 mln ton w 2022 r. i przewiduje się, że do 2030 r. wzrośnie do 145 mln ton1). Wraz ze wzrostem rozwoju przemysłu tekstylnego obserwujemy wzrost jego negatywnego oddziaływania na środowisko w całym cyklu życia produktów.
Produkcja tekstyliów wiąże się z nadmierną konsumpcją zasobów naturalnych, przede wszystkim wody i gruntów. W wyniku prania tekstyliów chemikalia z ich farbowania oraz mikrodrobiny plastiku przedostają się do środowiska powodując zanieczyszczenie wód. Przemysł tekstylny przyczynia się także do zanieczyszczania powietrza – szacuje się, że ślad węglowy spowodowany zakupem tekstyliów w UE w 2020 r. wyniósł ok. 270 kg CO2eq na osobę2). I wreszcie tekstylia stają się odpadem, który najczęściej jest składowany lub spalany. Nowe wymogi w zakresie selektywnej zbiórki komunalnych odpadów tekstyliów i odzieży mają przyczynić się do ograniczenia ilości tych odpadów trafiających na składowiska oraz promowania ich recyklingu i ponownego wykorzystania.
Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz innych ustaw (Dz. U. poz. 1579) od 1 stycznia 2025 r. Punkty Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) mają obowiązek przyjmowania odpadów tekstylnych i odzieży.
Co ważne, gminy nie mają obowiązku zapewniać odbioru tych odpadów bezpośrednio od mieszkańców. Mieszkańcy natomiast nie muszą posiadać osobnych pojemników lub worków na odpady tekstylne i odzież, jednak nie mogą wrzucać tych odpadów do pojemników na zmieszane odpady komunalne – muszą dostarczyć je do PSZOK.
|
Jeżeli właściciel nieruchomości nie wypełnia obowiązku zbierania odpadów komunalnych w sposób selektywny, to grozi mu kara finansowa w wysokości od 2 do 4-krotności opłaty podstawowej za gospodarowanie odpadami komunalnymi. |
Obowiązkowa segregacja komunalnych odpadów tekstylnych i odzieży to ważny krok w stronę zrównoważonej gospodarki odpadami, a każdy obywatel jest ważną częścią tego procesu.
1)Źródło: Publikacja PE "Wpływ produkcji tekstyliów i odpadów tekstylnych na środowisko"
2)Źródło: Raport Europejskiej Agencji Środowiska "Eionet Report – ETC/CE 2022/2"
Obowiązek selektywnego zbierania odpadów budowlanych i rozbiórkowych (BiR) ustanowiono już w 2021 r. ustawą Dz. U. z 2021 r. poz. 2151. Początkowo obowiązek miał wejść w życie od 1 stycznia 2023 r., jednak termin ten przesunięto na 1 stycznia 2025 r., aby zapewnić przedsiębiorcom więcej czasu na dostosowanie do nowych wymogów. W międzyczasie pojawiły się pewne wątpliwości interpretacyjne, dotyczące m.in.:
Powyższe kwestie zostały uregulowane w grudniu 2024 r. ustawą Dz. U. z 2024 r. poz. 1834.
Biorąc pod uwagę ostatnią nowelizację przepisów, od 1 stycznia 2025 r. wytwórca odpadów BiR ma obowiązek segregacji co najmniej następujących frakcji:
Jeżeli wytwórcą odpadów BiR jest osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą, to obowiązek segregacji wykonuje następny posiadacz odpadów, któremu zostały one przekazane.
Posiadacz wysegregowanych odpadów BiR ma obowiązek zapewnić dalsze zagospodarowania tych odpadów zgodnie z przepisami ustawy o odpadach – dotyczy to zarówno wysegregowanych frakcji oraz pozostałych po segregacji odpadów "zmieszanych".
Co ważne – nie ma obowiązku segregowania odpadów BiR u źródła (czyli w miejscu ich wytworzenia). Zarówno wytwórca odpadów BiR, jak i ich następny posiadacz, mogą zlecić wykonanie obowiązku segregacji innemu, uprawnionemu podmiotowi. Muszą wówczas zawrzeć umowę w formie pisemnej pod rygorem nieważności, określającą dalsze zagospodarowanie wysegregowanych odpadów. W takiej sytuacji odpowiedzialność za segregację odpadów BiR ponoszą solidarnie:
|
Za niezapewnienie wysegregowania odpadów budowlanych i rozbiórkowych wbrew obowiązującym przepisom grozi administracyjna kara pieniężna w wysokości od 1000 do 1 mln zł. |
Od 1 stycznia 2025 r. będzie obowiązywało nowe rozporządzenie (Dz. U. z 2024 r. poz. 1644) określające rodzaje i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji, które zastąpi dotychczas obowiązujące rozporządzenie z 2019 r.
Nowe rozporządzenie uwzględnia wymóg art. 35 dyrektywy odpadowej, zgodnie z którym należy prowadzić ewidencję dla wszystkich rodzajów odpadów niebezpiecznych, bez względu na ich wytworzoną ilość. Rozporządzenie z 2019 r. dopuszczało możliwość niesporządzania ewidencji odpadów dla pięciu kodów odpadów niebezpiecznych, jeżeli ich ilość wytworzona w ciągu roku nie przekraczała określonych limitów:
W nowym rozporządzeniu nie znajdziemy już ww. kodów odpadów niebezpiecznych, co oznacza, że od 1 stycznia 2025 r. należy prowadzić ich ewidencję niezależnie od ich wytworzonej ilości. Ponadto przedsiębiorcy, którzy wytwarzają te odpady i dotychczas byli zwolnieni z obowiązku rejestracji w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO), będą musieli uzyskać wpis do rejestru.
W przypadku pozostałych 41 kodów odpadów, dla których dotychczas nie było obowiązku prowadzenia ewidencji, limity ilościowe pozostają bez zmian.
|
Za nieprowadzenie ewidencji odpadów albo prowadzenie jej w sposób nieterminowy lub niezgodnie ze stanem rzeczywistym grozi administracyjna kara pieniężna w wysokości od 1000 zł do 1 mln zł. |
W 2025 r. zapłacimy więcej za wpis do BDO oraz za utrzymanie wpisu.
Zgodnie z projektem rozporządzenia w sprawie wysokości stawek opłaty rejestrowej oraz opłaty rocznej od 1 stycznia 2025 r. opłaty te będą wynosić:
Opłatę roczną należy wnieść w terminie do końca lutego każdego roku, którego ta opłata dotyczy.
Opłacie rejestrowej i rocznej za wpis do BDO podlegają:
Z obowiązku uiszczenia opłaty rejestrowej zwolniony jest przedsiębiorca wpisany do systemu ekozarządzania i audytu (EMAS), przy czym takie zwolnienie nie obejmuje już opłaty rocznej.
Opłaty rocznej nie uiszcza się w roku, w którym została uiszczona opłata rejestrowa.
|
Brak wpłaty skutkuje wykreśleniem podmiotu z rejestru Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, a prowadzenie działalności bez wymaganego na wniosek wpisu do rejestru zagrożone jest administracyjną karą pieniężną w wysokości od 1000 zł do 1 mln zł. |
1 stycznia 2021 r. weszło w życie rozporządzenie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1742) określające szczegółowe wymagania dla magazynowania odpadów. Dla podmiotów prowadzących miejsca magazynowania odpadów przed 1 stycznia 2021 r. przewidziano okres przejściowy na dostosowanie działalności do niektórych wymogów ww. rozporządzenia wynoszący 48 miesięcy, tj. do 31 grudnia 2024 r.
Oznacza to, że podmiot, który prowadził miejsce magazynowania odpadów przed 1 stycznia 2021 r. i prowadzi je nadal, od 1 stycznia 2025 r. musi obowiązkowo spełniać wszystkie wymagania rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy przed 1 stycznia 2021 r. wymagania dotyczące sposobu magazynowania odpadów zostały określone w decyzji administracyjnej – wówczas są one wiążące dla danego posiadacza odpadów (w czasie obowiązywania decyzji), nawet jeśli będą one odbiegały od wymagań określonych w rozporządzeniu.
|
Za magazynowanie odpadów niezgodne z obowiązującymi przepisami grozi administracyjna kara pieniężna w wysokości od 1000 zł do 1 mln zł. |
Wprowadzający napoje w butelkach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 l mają obowiązek zapewnić odpowiedni udział wagowy recyklatu w butelkach i wieczkach wykonanych z tworzyw sztucznych. Od 2025 r. opakowania te muszą zawierać co najmniej 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, jeżeli głównym składnikiem tych opakowań jest politereftalan etylenu. Natomiast od 2030 r. udział recyklatu ma wynosić co najmniej 30%.
Ponadto wprowadzający napoje w:
mają obowiązek osiągnąć wymagany roczny poziom selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych, który w 2025 r. wynosi 77%. Do osiągniętych poziomów selektywnego zbierania wlicza się jedynie opakowania i odpady opakowaniowe selektywnie zebrane w ramach systemu kaucyjnego, który najprawdopodobniej zostanie uruchomiony 1 października 2025 r.
|
Przedsiębiorca, który nie osiągnie wymaganego poziomu udziału wagowego recyklatu lub poziomu zbierania, ma obowiązek wniesienia opłaty produktowej. |
Od 1 stycznia 2025 r. w BDO miał funkcjonować moduł, który umożliwiałby sporządzanie niektórych dokumentów w formie elektronicznej zamiast papierowej. Termin uruchomienia elektronicznego modułu w BDO zostanie jednak przesunięty ze względu na brak środków finansowych potrzebnych do jego utworzenia.
Zgodnie z projektem ustawy przedłużony zostanie dotychczasowy sposób wystawiania w formie papierowej dokumentów:
Od stycznia 2025 r. będą obowiązywać nowe przepisy dotyczące stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych (F-gazów), wynikające z rozporządzenia UE 2024/573. Powyższe rozporządzenie 11 marca 2024 r. zastąpiło rozporządzenie UE 517/2014 dotyczące F-gazów.
|
Za nieprzestrzeganie niżej opisanych przepisów dotyczących fluorowanych gazów cieplarnianych grozi administracyjna kara pieniężna w wysokości od 6000 zł do 45 tys. zł. |
W załączniku IV do rozporządzenia 2024/573 wymieniono produkty i urządzenia (w tym ich części), których nie wolno wprowadzać do obrotu od dnia określonego w tym rozporządzeniu. Termin wskazany dla poszczególnych pozycji zależy od typu F-gazów oraz ich współczynnika globalnego ocieplenia, z ang. Global Warming Potential (GWP).
Od powyższego zakazu są pewne odstępstwa, m.in. nie ma zastosowania do sprzętu wojskowego, niektórych urządzeń objętych wymogami ekoprojektu oraz części wymaganych do naprawy i serwisowania urządzeń, pod warunkiem spełnienia dodatkowych kryteriów. Ponadto na wniosek podmiotu Komisja Europejska może udzielić zwolnienia od ww. zakazu maksymalnie na 4 lata.
|
Zgodnie z załącznikiem IV do rozporządzenia 2024/573, od 1 stycznia 2025 r. obowiązuje zakaz wprowadzania do obrotu następujących produktów i urządzeń (w tym ich części):
*Z wyjątkiem chillerów i urządzeń, o których mowa w punktach 4 i 6 załącznika IV do rozporządzenia 2024/573. |
Do 31 grudnia 2024 r. stosuje się przepisy w zakresie etykietowania produktów i urządzeń zawierających F-gazy (lub uzależnionych od ich działania) określone w art. 12 rozporządzenia 517/2014, natomiast od 1 stycznia 2025 r. zastosowanie mają przepisy określone w art. 12 rozporządzenia 2024/573. Wymogi nowego rozporządzenia w zakresie etykietowania produktów i urządzeń zawierających F-gazy są w dużym stopniu kontynuacją dotychczasowych przepisów.
Rozporządzenie 2024/573 rozszerza obowiązek oznakowania wybranych produktów i urządzeń zawierających F-gazy (lub uzależnionych od ich działania) odpowiednią etykietą na:
Zakaz stosowania F-gazów o GWP wynoszącym co najmniej 2500 obowiązuje już od 1 stycznia 2020 r., jednak dotąd miał on zastosowanie do konserwacji lub serwisowania urządzeń chłodniczych o wielkości napełnienia czynnikiem chłodniczym w ilości co najmniej 40 ton ekwiwalentu CO2. Od 1 stycznia 2025 r. zabrania się stosowania F-gazów o GWP ≥ 2500 do konserwacji lub serwisowania jakichkolwiek urządzeń chłodniczych, niezależnie od wielkości napełnienia czynnikiem chłodniczym.
Zakaz używania F-gazów o GWP ≥ 2500 do konserwacji lub serwisowania jakichkolwiek urządzeń chłodniczych nie ma zastosowania:
Przepisy dotyczące przydzielania kontyngentów na wprowadzanie do obrotu wodorofluorowęglowodorów (HFC) określone w rozporządzeniu 517/2014 nie przewidywały ponoszenia opłaty za kontyngenty. Zgodnie z nowymi przepisami rozporządzenia 2024/573 od 1 stycznia 2025 r. podmiot, któremu przydzielono kontyngenty musi wnieść za nie opłatę. Opłata wynosi 3 EUR za każdą tonę CO2eq w ramach kontyngentu i będzie uiszczana po raz pierwszy za kontyngent przyznany na 2026 r.
Producentów i importerów powiadamia się o kontyngentach za pośrednictwem portalu fluorowanych gazów cieplarnianych (F-gas portal). Producenci i importerzy mogą zapłacić tylko za część proponowanego im obliczonego przydziału maksymalnego kontyngentu na wprowadzanie do obrotu HFC. Jeżeli jednak podmiot nie zadeklaruje i nie opłaci żadnego kontyngentu, to uznaje się, że podjął decyzję o opuszczeniu rynku.
Kontyngenty na wprowadzanie do obrotu HFC przydziela się wyłącznie producentom czy importerom, którzy mają siedzibę na terytorium UE lub którzy wyznaczyli wyłącznego przedstawiciela mającego siedzibę na terytorium UE.
Wartości odniesienia dla okresu od 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2026 r. dla każdego producenta lub importera, który zgodnie z prawem wprowadził wodorofluorowęglowodory do obrotu w UE od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2023 r., określa decyzja wykonawcza Komisji UE 2024/2767.
Od 1 stycznia 2025 r. właściciele budynków i przedsiębiorcy budowlani mają obowiązek zapewnić, aby podczas czynności związanych z renowacją, rekonstrukcją lub rozbiórką budynków unikać emisji F-gazów oraz substancji zubożających warstwę ozonową (SZWO)* z pianek z płyt laminowanych oraz z paneli piankowych. Muszą oni obchodzić się z tymi piankami lub zawartymi w nich gazami w sposób zapewniający zniszczenie tych gazów. Jeżeli usunięcie pianek nie jest możliwe pod względem technicznym, mają obowiązek sporządzić stosowną dokumentację i przechowywać ją przez 5 lat na wypadek kontroli.
*Chodzi o F-gazy wymienione w załączniku I oraz sekcji 1 załącznika II do rozporządzenia 2024/573 oraz o SZWO wymienione w załączniku I do rozporządzenia 2024/590.
ETS2 to nowy unijny system handlu uprawnieniami do emisji, który ma objąć emisje ze spalania paliw w sektorze budowlanym i transportu drogowego oraz w tzw. sektorach dodatkowych poza systemem EU ETS, w których wykorzystuje się paliwa kopalne do celów wytwarzania energii. ETS2 ma funkcjonować równolegle do obowiązującego już systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS.
System ETS2 został ustanowiony dyrektywą 2023/959, która znowelizowała dyrektywę 2003/87/WE. Państwa członkowskie miały czas na transpozycję dyrektywy do przepisów krajowych do 30 czerwca 2024 r., a od 1 stycznia 2025 r. powinny mieć zastosowanie przepisy dotyczące monitorowania, sprawozdawczości, weryfikacji i wydawania zezwoleń. W Polsce termin na wdrożenie dyrektywy nie został dotrzymany, więc system ETS2 nie zacznie funkcjonować od stycznia 2025 r.
Komisja Europejska wszczęła wobec Polski (oraz 25 innych państw członkowskich, które również nie wdrożyły dyrektywy w wymaganym terminie) procedurę naruszenia prawa UE. W pierwszym etapie wiąże się to ze złożeniem stosownych wyjaśnień, jednak dalsze opóźnienia mogą skutkować dotkliwymi karami finansowymi dla państwa członkowskiego. Aktualnie w Ministerstwie Klimatu i Środowiska trwają prace nad implementacją systemu ETS2 do prawodawstwa krajowego, jednak dotąd nie przedstawiono projektu przepisów.
Przepisy dotyczące ochrony środowiska są nieustannie aktualizowane i rozszerzane, aby sprostać dynamicznym zagrożeniom klimatycznym. Ta częsta zmiana przepisów może być dużym wyzwaniem dla przedsiębiorców, a brak ich przestrzegania niesie ze sobą ryzyko dotkliwych sankcji finansowych.
Aby być na bieżąco z aktualnymi informacjami oraz planowanymi zmianami prawnymi w ochronie środowiska skorzystaj z serwisu Atmowiedza.