System kaucyjny 2025 w Polsce – zasady, opłaty i kto zapłaci kaucję?

System kaucyjny w Polsce zacznie obowiązywać od 1 października 2025 roku. Choć początkowo planowano jego start na 1 stycznia 2025 r., termin został przesunięty.

Nowe przepisy oznaczają, że przy zakupie niektórych napojów konsumenci zapłacą kaucję, którą odzyskają po zwrocie pustego opakowania lub odpadu opakowaniowego. System kaucyjny obejmie wszystkich mieszkańców Polski, dlatego warto poznać zasady jego funkcjonowania.

Co to jest dyrektywa SUP i dlaczego Polska wprowadza system kaucyjny?

System kaucyjny w Polsce to efekt regulacji unijnych, które mają zwiększyć poziom recyklingu opakowań plastikowych i zmniejszyć ilość odpadów jednorazowych. Kluczową rolę odgrywa tu dyrektywa SUP (2019/904), której celem jest redukcja plastikowych odpadów w środowisku.

Jakie wymagania nakłada dyrektywa SUP?

Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do osiągnięcia minimalnych poziomów selektywnego zbierania wybranych odpadów opakowaniowych, określanych wagowo.

✔ Do 2025 roku państwa UE muszą osiągnąć poziom 77%
✔ Do 2029 roku cel ten wzrośnie do 90%.

Przepisy te obejmują przede wszystkim butelki jednorazowego użytku do 3 litrów, a także ich zakrętki i wieczka. W związku z tym kraje członkowskie zostały zobowiązane do wdrożenia skutecznych systemów zbiórki, takich jak system kaucyjny.

Aby spełnić te wymagania, każde państwo musi określić w przepisach krajowych cele dotyczące selektywnej zbiórki oraz wdrożyć system zwrotu kaucji. Jednocześnie państwa członkowskie samodzielnie decydują o sposobie wdrożenia tych regulacji do krajowego porządku prawnego.

Które opakowania będą objęte systemem kaucyjnym

W polskich przepisach zdecydowano, że system kaucyjny obejmie nie tylko opakowania plastikowe wymagane przez dyrektywę SUP, ale także butelki szklane i puszki metalowe.. Ze względów sanitarnych z systemu kaucyjnego wyłączono opakowania na napoje mleczne.

Jakie opakowania obejmuje system kaucyjny?

Nie wszystkie opakowania na napoje muszą być objęte systemem kaucyjnym. Zgodnie z ustawą o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, do osiągnięcia wymaganych poziomów zbiórki zobowiązani są wprowadzający napoje w następujących opakowaniach:

✅ Butelki plastikowe (PET) jednorazowego użytku do 3 litrów
✅ Puszki metalowe (aluminiowe i stalowe) do 1 litra
✅ Butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra

Co z butelkami szklanymi, które już miały kaucję?

W przypadku niektórych butelek szklanych już wcześniej funkcjonowały systemy zwrotu kaucji, tworzone dobrowolnie głównie przez browary. Jednak zasady ich funkcjonowania nie były regulowane przepisami, dlatego teraz konieczne będzie dostosowanie ich do wymogów obowiązującego w Polsce systemu kaucyjnego.

Dlaczego puszki metalowe są objęte kaucją?

Puszki stanowią około 30% opakowań na napoje na polskim rynku i znacząco przyczyniają się do zaśmiecania przestrzeni publicznej. Ich objęcie systemem kaucyjnym ma zwiększyć poziom recyklingu i ograniczyć ilość odpadów.

Jak rozliczane są opakowania w systemie kaucyjnym?

Aby osiągnąć wymagane poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych, uwzględniane będą tylko te opakowania, które zostały zwrócone w ramach systemu kaucyjnego.

Wprowadzający napoje w powyższych opakowaniach mają dwie opcje:

✔ Włączyć swoje produkty do systemu kaucyjnego, co pozwoli im realizować obowiązek zbiórki.
✔ Nie dołączać do systemu i zapłacić opłatę produktową za niewypełnienie obowiązku.

Jak sprawdzić, czy opakowanie jest objęte kaucją?

Każde opakowanie objęte systemem kaucyjnym będzie posiadać specjalne oznakowanie, zgodne ze wzorem określonym w załączniku 4 do ustawy opakowaniowej.

Poniżej przedstawiamy wzory logotypów, które będą umieszczane na produktach:

Co oznaczają symbole na logotypach?
✔ KAUCJA X,YY ZŁ – „X” oznacza złotówki, „YY” grosze (np. 0,50 zł).
✔ KAUCJA X ZŁ – kaucja wyrażona w pełnych złotych (np. 1 zł).

Tymczasowe oznakowanie w 2025 roku 

W pierwszych miesiącach funkcjonowania systemu kaucyjnego możliwe jest stosowanie tymczasowego oznakowania, zgodnego z wcześniejszymi projektami przepisów. Stosowanie tego logotypu będzie możliwe jedynie do końca 2025 roku.

Tymczasowy logotyp systemu kaucyjnego – obowiązuje do końca 2025 roku.

Jak zorganizowany jest system kaucyjny w Polsce?

Polski system kaucyjny będzie miał zdecentralizowaną strukturę, co oznacza, że jego prowadzenie będzie należeć do podmiotów reprezentujących, które uzyskają stosowne zezwolenie od Ministra Klimatu i Środowiska.

Czy będzie tylko jeden operator systemu kaucyjnego?

Nie – przepisy dopuszczają funkcjonowanie więcej niż jednego operatora. Obecnie zezwolenie na prowadzenie systemu kaucyjnego uzyskało pięć podmiotów, ale w przyszłości ich liczba może wzrosnąć. Operatorzy ci muszą między sobą ustalić zasady rozliczania kaucji oraz wymiany opakowań i odpadów opakowaniowych.

Jak firmy mogą dołączyć do systemu kaucyjnego?

Każdy wprowadzający na rynek napoje, który chce objąć swoje opakowania systemem kaucyjnym, musi podpisać umowę z jednym z podmiotów reprezentujących.

Ważne!
✔ Operator nie może odmówić przyjęcia nowej firmy do systemu.
✔ Umowa gwarantuje firmie realizację obowiązku zbiórki opakowań zgodnie z przepisami.

Jakie obowiązki mają podmioty reprezentujące?

Podmioty reprezentujące odpowiadają za sprawne funkcjonowanie systemu kaucyjnego, co obejmuje między innymi:

✅ Organizację selektywnej zbiórki opakowań i odpadów objętych systemem.
✅ Finansowanie kosztów zbiórki w jednostkach handlowych i innych punktach.
✅ Odbiór zwróconych opakowań ze sklepów i punktów zbierania.
✅ Dostarczanie butelek szklanych wielokrotnego użytku do ich ponownego wykorzystania.
✅ Transport odpadów opakowaniowych do zakładów przetwarzania odpadów.
✅ Rozliczanie kaucji między uczestnikami systemu.

Więcej o obowiązku ewidencji odpadów przeczytasz tutaj: Obowiązek ewidencji odpadów – kogo dotyczy i jak go realizować?

Jakie są zasady rozliczania kaucji?

System kaucyjny w Polsce działa na zasadzie pobierania kaucji przy zakupie napojów i jej zwrotu po oddaniu pustego opakowania.

Wysokość kaucji – ile zapłacimy za opakowanie? (H3)Wysokość kaucji będzie uzależniona od rodzaju opakowania na napój i wyniesie:

• 0,50 zł dla butelek PET i metalowych puszek;
• 1,00 zł dla butelek szklanych wielokrotnego użytku.

Jak będzie pobierana kaucja? 

Kaucja ma podążać za produktem w całym cyklu sprzedaży, czyli będzie pobierana:

• na etapie dystrybucji napoju w opakowaniu kaucyjnym,
• na etapie sprzedaży hurtowej (poprzedzającym sprzedaż napoju użytkownikowi końcowemu)
• w momencie zakupu przez użytkownika końcowego.

Gdzie będzie naliczana kaucja?

• We wszystkich sklepach sprzedających napoje w opakowaniach kaucyjnych – niezależnie od ich wielkości czy profilu działalności.
• W automatach vendingowych, jeśli sprzedają napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym.

Jak wygląda rozliczenie kaucji?

✔ Kaucja nie będzie wliczona w cenę napoju na półce – zostanie doliczona dopiero przy kasie, a jej wysokość ma być określona na opakowaniu.
✔ Klient nie zapłaci podatku VAT od kaucji – VAT dotyczy jedynie niezwróconych kaucji.
✔ Podmioty reprezentujące rozliczają VAT za niezwrócone kaucje.

Gdzie można zwrócić opakowanie kaucyjne?

Kaucję będzie można odebrać zwracając puste opakowanie (lub odpad opakowaniowy).

✅ Sklepach o powierzchni powyżej 200 m² – mają obowiązek przyjmować wszystkie opakowania objęte systemem kaucyjnym.
✅ Mniejszych sklepach – muszą przyjmować tylko butelki szklane i zwracać za nie kaucję. W przypadku butelek PET i puszek udział w systemie kaucyjnym jest dla nich dobrowolny.
✅ Punktach zbierania opakowań – każda gmina będzie musiała mieć co najmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki od użytkowników końcowych.

Jakie są sposoby oddawania opakowań?

✔ Ręczny odbiór – przez pracowników sklepów.
✔ Automatyczne zwroty – przez tzw. butelkomaty.

Czy trzeba mieć paragon, żeby odzyskać kaucję?

❌ Nie – wystarczy, że opakowanie posiada logotyp systemu kaucyjnego.
❌ Nie można odzyskać kaucji za opakowania bez oznaczenia systemu kaucyjnego.

Jakie korzyści przyniesie system kaucyjny?

Od polskiego systemu kaucyjnego oczekuje się wielu korzyści zarówno dla środowiska, jak i gospodarki.

System kaucyjny ma przede wszystkim przyczynić się do zmniejszenia ilości odpadów opakowaniowych w środowisku. Możliwość odebrania kaucji bez konieczności posiadania paragonu ułatwi zbieranie porzuconych butelek i puszek, dzięki czemu mniej plastiku i metalu trafi na składowiska odpadów.

Dzięki selektywnej zbiórce opakowań kaucyjnych więcej surowców zostanie poddanych recyklingowi, co poprawi jakość odzyskiwanych materiałów i zwiększy efektywność przetwarzania odpadów. Gospodarka obiegu zamkniętego stanie się bardziej wydajna, ponieważ butelki i puszki zwrócone w ramach systemu kaucyjnego są czystsze i lepiej nadają się do ponownego przetworzenia. Szczególnie istotne będzie wielokrotne wykorzystanie butelek szklanych, które ograniczy zapotrzebowanie na nowe surowce i pomoże w redukcji emisji CO₂.

System kaucyjny to także narzędzie budowania świadomości ekologicznej. Zachęci on konsumentów do odpowiedzialnego postępowania z odpadami i pozwoli na wypracowanie lepszych nawyków w zakresie recyklingu.

Podsumowując

system kaucyjny w Polsce to inwestycja w czystsze środowisko, bardziej zrównoważoną gospodarkę i odpowiedzialne społeczeństwo. Podobne rozwiązania od wielu lat sprawdzają się w innych krajach, gdzie poziom recyklingu sięga nawet 90%. Wprowadzenie tego systemu w Polsce może przynieść równie pozytywne efekty – wszystko zależy od zaangażowania producentów, sprzedawców i konsumentów.

Prowadzenie ewidencji odpadowej może być prostsze

W usprawnieniu prowadzenia ewidencji odpadów pomóc może specjalistyczne oprogramowanie. Aplikacja Zarządzanie gospodarką odpadami to nowoczesne rozwiązanie umożliwiające prowadzenie ewidencji odpadowej, zgodnie z przepisami prawa. Aplikacja ta automatyzuje wpisywanie obrotów do kart ewidencji odpadów (KEO) w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami, a także przesyłanie kart przekazania odpadów do BDO. Aplikacja Zarządzanie gospodarką odpadami umożliwia również generowanie raportów i zestawień odpadowych (KPO, KEO, sprawozdania rocznego z wytworzonych odpadów czy zbiorczego raportu wszystkich obrotów odpadów), a także kontrolę ilości wytworzonych odpadów poprzez możliwość porównania z limitami określonymi w pozwoleniach.

Obejrzyj nasz bezpłatny webinar i dowiedz się, jak zautomatyzować procesy związane z gospodarką odpadami.

Nagranie webinaru: Zautomatyzuj gospodarkę odpadami w BDO!

Zachęcamy do obejrzenia nagrania webinaru, z którego dowiesz się, jak usprawnić swoją pracę związaną z ewidencją odpadów, korzystając z narzędzia w pełni zintegrowanego z BDO.

Zobacz nagranie