Charakterystyka 15 kategorii zakresu 3 śladu węglowego organizacji

Emisje gazów cieplarnianych (GHG) w ramach zakresu 3 śladu węglowego są wynikiem działalności organizacji, ale pochodzą ze źródeł, które nie są przez nią bezpośrednio zarządzane ani kontrolowane. Zakres ten obejmuje pośrednie emisje GHG związane z działaniem organizacji, takie jak te powstające przy zakupie surowców, usług, produktów, dojazdach pracowników, a także inne emisje powiązane z łańcuchem wartości.

Zakres 3 śladu węglowego organizacji można podzielić na dwie grupy:

• emisje wyższego szczebla (upstream) - obejmujące pośrednie emisje gazów cieplarnianych, wynikające z zakupu lub nabycia towarów i usług;
• emisje niższego szczebla (downstream) - obejmujące pośrednie emisje gazów cieplarnianych, wynikające ze sprzedaży towarów i usług.

Umów się na darmową konsultację o śladzie węglowym organizacji!

Lista kategorii zakresu 3 śladu węglowego organizacji

Zgodnie z metodyką GHG Protocol, całkowitą emisję gazów cieplarnianych z zakresu 3 śladu węglowego organizacji raportuje się w podziale na 15 kategorii, wymienionych poniżej.

Emisje wyższego szczebla zakresu 3 śladu węglowego organizacji

Emisje niższego szczebla zakresu 3 śladu węglowego organizacji

Kategoria 1: Zakupione towary i usługi

Kategoria 1 dotyczy wszystkich emisji upstream związanych z etapem przedprodukcyjnym ("od kołyski do bramy"), wynikających z wytwarzania produktów, które przedsiębiorstwo raportujące zakupiło czy nabyło w danym roku. Kategoria 1 obejmuje zarówno surowce (produkty materialne), jak i usługi (produkty niematerialne).

Emisje gazów cieplarnianych "od kołyski do bramy" mogą dotyczyć:

• wydobycia surowców;
• działalności rolniczej;
• produkcji oraz przetwarzania materiałów;
• wytwarzania energii elektrycznej wykorzystywanej w procesie wydobywczym;
• utylizacji lub przetwarzania odpadów generowanych podczas wydobycia surowców;
• użytkowania gruntów i zmian w ich użytkowaniu;
• transportu materiałów i produktów między dostawcami;
• wszelkiej innej działalności poprzedzającej nabycie przez przedsiębiorstwo raportujące.

Przykłady danych pierwotnych:

• dane dotyczące GHG na poziomie produktu "od kołyski do bramy", uzyskane od dostawców, obliczone przy użyciu danych charakterystycznych dla konkretnego zakładu;
• dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla danego miejsca, uzyskane od dostawców.

Przykład danych wtórnych - średnie przemysłowe wskaźniki emisji na zużyty materiał z baz danych inwentaryzacji cyklu życia.

Kategoria 2: Dobra kapitałowe

Kategoria 2 dotyczy wszystkich emisji upstream związanych z produkcją dóbr kapitałowych nabytych przez przedsiębiorstwo. Dobra kapitałowe to produkty końcowe o wydłużonym okresie użytkowania, wykorzystywane przez przedsiębiorstwo do produkcji towarów, świadczenia usług, sprzedaży, magazynowania i dostarczania produktów.

Przykłady danych pierwotnych:

• dane dotyczące GHG na poziomie produktu "od kołyski do bramy", uzyskane od dostawców, obliczone przy użyciu danych charakterystycznych dla konkretnego zakładu;
• dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla danego miejsca, uzyskane od dostawców dóbr kapitałowych.

Przykład danych wtórnych - średnie przemysłowe wskaźniki emisji na zużyty materiał z baz danych inwentaryzacji cyklu życia.

Kategoria 3: Działania związane z paliwem i energią (nieujęte w zakresie 1 lub 2)

Kategoria 3 dotyczy emisji upstream związanych z produkcją paliw i energii zakupionych oraz zużytych przez przedsiębiorstwo, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Emisje gazów cieplarnianych wynikające ze spalania paliw czy zużycia energii elektrycznej nie wchodzą w skład kategorii 3, ponieważ są już uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego organizacji.

W kategorii 3 wyróżniamy 4 rodzaje działań:

• emisje wyższego szczebla z zakupionych paliw;
• emisje wyższego szczebla dla zakupionej energii elektrycznej;
• straty w przesyle i dystrybucji (T&D);
• wytwarzanie zakupionej energii elektrycznej sprzedawanej użytkownikom końcowym.

Przykłady danych pierwotnych:

• dane dotyczące emisji z przedsiębiorstw na wcześniejszych etapach produkcji, np. wydobycie paliw;
• wskaźnik strat w T&D dla konkretnej sieci;
• dane dotyczące zakupu energii elektrycznej przez konkretne przedsiębiorstwo oraz wskaźnik emisji w odniesieniu do zakupionej energii od konkretnego wytwórcy.

Przykłady danych wtórnych:

• średnie krajowe dane odnośnie emisji GHG, np. z baz danych dotyczących cyklu życia;
• średni krajowy wskaźnik strat w T&D;
• dane dotyczące średniego krajowego zakupu energii elektrycznej.

Kategoria 4: Transport i dystrybucja wyższego szczebla

Kategoria 4 dotyczy emisji upstream związanych z transportem i dystrybucją produktów (z wyłączeniem paliw oraz produktów energetycznych) zakupionych przez przedsiębiorstwo w danym roku, realizowanych przy użyciu pojazdów i obiektów, które nie są własnością ani nie są obsługiwane przez to przedsiębiorstwo.

Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 4 mogą pochodzić z następujących działań:

• transport lotniczy;
• transport kolejowy;
• transport drogowy;
• transport morski;
• magazynowanie zakupionych produktów w magazynach, centrach dystrybucyjnych oraz obiektach handlowych.

Przykłady danych pierwotnych:

• dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla konkretnego działania, pochodzące od zewnętrznych dostawców usług transportowych i dystrybucyjnych;
• rzeczywista przebyta odległość;
• wskaźniki emisji właściwe dla danego przewoźnika.

Przykład danych wtórnych - szacunkowa odległość przebyta przez konkretny środek transportu w oparciu o średnie dane branżowe.

Kategoria 5: Odpady powstające podczas eksploatacji

Kategoria 5 dotyczy emisji upstream związanych z usuwaniem i przetwarzaniem odpadów przez podmioty zewnętrzne, powstałych w wyniku działalności własnej lub kontrolowanej przez przedsiębiorstwo raportujące w danym roku sprawozdawczym.

Procesy związane z przetwarzaniem odpadów mogą obejmować:

• składowanie odpadów na składowiskach;
• składowanie odpadów z wykorzystaniem gazu składowiskowego do produkcji energii - spalanie gazu w celu generowania energii elektrycznej;
• recykling;
• spalanie;
• kompostowanie;
• przekształcanie odpadów w energię - spalanie stałych odpadów komunalnych w celu wytwarzania energii elektrycznej;
• oczyszczanie ścieków.

Jest to metoda zbieżna z metodą stosowaną w kategorii 12 - Postępowanie z produktami po zakończeniu użytkowania.

Przykłady danych pierwotnych:

• dane dotyczące emisji z poszczególnych zakładów, pochodzące od przedsiębiorstw zajmujących się gospodarką odpadami;
• rzeczywista masa wytworzonych odpadów;
• wskaźniki emisji charakterystyczne dla danego przedsiębiorstwa.

Przykłady danych wtórnych:

• szacunkowa masa wytworzonych odpadów w oparciu o średnie dane branżowe;
• średnie wskaźniki emisji dla przemysłu.

Kategoria 6: Podróże służbowe

Kategoria 6 dotyczy emisji upstream związanych z podróżami służbowymi pracowników, realizowanymi pojazdami należącymi do stron trzecich czy przez nie eksploatowanymi.

Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 6 mogą pochodzić z podróży:

• samolotem;
• koleją;
• autobusem;
• samochodem, np. podróże służbowe wynajętymi pojazdami lub samochodami należącymi do pracowników, niebędące dojazdami do pracy;
• innymi formami transportu.

Przykłady danych pierwotnych:

• dane charakterystyczne dla konkretnej działalności, pochodzące od dostawców usług transportowych, np. linii lotniczych;
• wskaźniki emisji właściwe dla danego przewoźnika.

Przykład danych wtórnych - szacunkowa odległość przebyta na podstawie średnich danych branżowych.

Kategoria 7: Dojazdy pracowników do pracy

Kategoria 7 dotyczy emisji upstream wynikających z codziennych dojazdów pracowników między ich domem a miejscem pracy.

Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 7 mogą pochodzić z podróży:

• samochodem;
• autobusem;
• koleją;
• samolotem;
• innymi środkami transportu.

Przykład danych pierwotnych - konkretna przebyta odległość oraz środek transportu (dane zebrane od pracowników).

Przykład danych wtórnych - szacunkowa odległość przebyta na podstawie średnich danych branżowych.

Kategoria 8: Aktywa dzierżawione wyższego szczebla

Kategoria 8 dotyczy emisji upstream związanych z użytkowaniem przez przedsiębiorstwo aktywów dzierżawionych, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Kategoria 8 odnosi się tylko firm, które wynajmują aktywa (leasingobiorców). Emisje GHG firm będących właścicielami aktywów i wynajmujących je innym podmiotom (leasingodawców) ujmuj w kategorii 13 - Aktywa dzierżawione niższego szczebla.

Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii w konkretnym miejscu, zebrane na podstawie rachunków za media czy odczytów z liczników.

Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane przemysłowe, np. zużycie energii na powierzchnię użytkową wg rodzaju budynku.

Kategoria 9: Transport i dystrybucja niższego szczebla

Kategoria 9 dotyczy emisji downstream wynikających z transportu i dystrybucji produktów sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym roku sprawozdawczym.

Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 9 mogą pochodzić z:

• przechowywania sprzedanych produktów w magazynach i centrach dystrybucyjnych;
• przechowywania sprzedanych produktów w obiektach handlowych;
• transportu lotniczego;
• transportu kolejowego;
• transportu drogowego;
• transportu morskiego.

Przykłady danych pierwotnych:

• dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla konkretnego działania, pochodzące od zewnętrznych partnerów w zakresie transportu i dystrybucji;
• odległość przebyta w zależności od wykonywanej czynności;
• wskaźniki emisji charakterystyczne dla danego przedsiębiorstwa, np. przeliczone na tonokilometry.

Przykłady danych wtórnych:

• szacunkowa odległość przebyta na podstawie średnich danych branżowych;
• średnie krajowe wskaźniki emisji.

Kategoria 10: Przetwarzanie sprzedanych półproduktów

Kategoria 10 dotyczy emisji downstream związanych z przetwarzaniem sprzedanych półproduktów przez podmioty zewnętrzne, np. producentów, po ich sprzedaży przez raportujące przedsiębiorstwo. Półprodukty wymagają dalszej obróbki, modyfikacji lub włączenia do innego produktu przed ostatecznym wykorzystaniem.

Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii czy emisji charakterystycznych dla konkretnego zakładu u partnerów w łańcuchu wartości niższego szczebla.

Przykłady danych wtórnych - dane dotyczące szacowanego zużycia energii w oparciu o średnie dane branżowe.

Kategoria 11: Użytkowanie sprzedanych produktów

Kategoria 11 dotyczy emisji downstream generowanych podczas użytkowania towarów i usług sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym roku sprawozdawczym.

Emisje gazów cieplarnianych w kategorii 11 dzielą się na:

• bezpośrednie emisje związane z użytkowaniem produktów;
• pośrednie emisje powstające w trakcie użytkowania produktów.

Przykład danych pierwotnych - szczegółowe dane zebrane od konsumentów.

Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanego zużycia energii w oparciu o średnie krajowe statystyki odnośnie zużycia produktów.

Kategoria 12: Postępowanie z produktami po zakończeniu użytkowania

Kategoria 12 dotyczy emisji downstream związanych z usuwaniem i przetwarzaniem odpadów pochodzących z produktów sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym roku sprawozdawczym. Opis metod przetwarzania odpadów, takich jak składowanie i spalanie, znajduje się w kategorii 5 - Odpady powstające podczas eksploatacji.

Przykłady danych pierwotnych:

• szczegółowe dane zebrane od konsumentów na temat wskaźników usuwania odpadów;
• szczegółowe dane dotyczące wskaźników emisji czy zużycia energii uzyskane od podmiotów zajmujących się gospodarką odpadami.

Przykłady danych wtórnych:

• szacunkowe wskaźniki usuwania odpadów w oparciu o średnie statystyki krajowe;
• dane dotyczące szacowanych emisji czy zużycia energii w oparciu o średnie statystyki krajowe.

Kategoria 13: Aktywa dzierżawione niższego szczebla

Kategoria 13 dotyczy emisji downstream wynikających z użytkowania aktywów będących własnością firmy raportującej, ale oddanych w leasing innym podmiotom, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Kategoria 13 odnosi się tylko do leasingodawców. Leasingobiorcy powinni odnieść się do kategorii 8 - Aktywa leasingowane wyższego szczebla.

Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii w konkretnym miejscu, zebrane na podstawie rachunków za media czy odczytów z liczników.

Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane przemysłowe, np. zużycie energii na powierzchnię użytkową wg rodzaju budynku.

Kategoria 14: Franczyzy

Kategoria 14 dotyczy emisji downstream związanych z działalnością franczyz, które nie zostały uwzględnione w zakresie 1 lub 2 śladu węglowego. Franczyza to firma działająca na podstawie licencji na sprzedaż czy dystrybucję produktów lub usług innej firmy w określonym miejscu. Kategoria 14 odnosi się do franczyzodawców, czyli firm, które udzielają licencji na sprzedaż czy dystrybucję swoich produktów lub usług w zamian za opłaty, takie jak tantiemy za korzystanie ze znaków towarowych oraz innych usług.

Przykład danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii w konkretnym miejscu, zebrane na podstawie rachunków za media czy odczytów z liczników.

Przykład danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane przemysłowe, np. zużycie energii na powierzchnię użytkową wg rodzaju budynku.

Kategoria 15: Inwestycje

Kategoria 15 dotyczy emisji downstream związanych z inwestycjami firmy raportującej w danym roku sprawozdawczym, które nie zostały jeszcze uwzględnione w zakresie 1 lub 2. Kategoria 15 obejmuje inwestorów, czyli firmy, które inwestują w celu osiągnięcia zysku, a także firmy świadczące usługi finansowe.

W ramach metodyki GHG Protocol, inwestycje finansowe dzielą się na 4 kategorie:

• inwestycje kapitałowe;
• inwestycje dłużne;
• finansowanie projektów;
• zarządzanie inwestycjami oraz usługi dla klientów.

Przykłady danych pierwotnych - dane dotyczące zużycia energii czy emisji w konkretnym zakładzie.

Przykłady danych wtórnych - dane dotyczące szacowanych emisji w oparciu o średnie dane z branży.

Pobierz "Słownik najważniejszych pojęć w zakresie śladu węglowego organizacji"!

Proces zbierania danych z zakresu 3 śladu węglowego organizacji

Gromadzenie danych dla zakresu 3 śladu węglowego różni się od metod stosowanych dla zakresów 1 i 2, ponieważ zwykle wymaga większego zaangażowania zarówno ze strony przedsiębiorstwa raportującego, jak również jego dostawców i zewnętrznych partnerów.

Wyzwania związane z procesem zbierania danych z zakresu 3 śladu węglowego organizacji obejmują:

• zależność od danych dostarczanych przez partnerów w łańcuchu wartości;
• ograniczoną kontrolę nad procesem zbierania danych oraz stosowanymi praktykami zarządzania;
• niższą znajomość rodzajów, źródeł i jakości danych;
• większe zapotrzebowanie na dane wtórne;
• konieczność stosowania założeń i modelowania.

Rodzaj pozyskanych danych wpływa na dokładność wyników, dlatego istotne jest zidentyfikowanie ich źródeł. W miarę jak kontrahenci będą coraz częściej obliczać własny ślad węglowy, wiarygodność i precyzja dostarczanych danych powinna rosnąć, co przyczyni się do zmniejszenia niepewności wyników.

Zobacz również:

Obejrzyj webinar "Jak obliczyć i raportować ślad węglowy organizacji w zakresie 1, 2 i 3" !