Z czego wynika obowiązek obliczania śladu węglowego? Jakie są przepisy nakładające obowiązek jego raportowania? Poniżej wskazuję najważniejsze regulacje prawne powiązane z zagadnieniem śladu węglowego, takie jak: Europejski Zielony Ład, taksonomia UE, dyrektywa CSRD oraz powiązane z nią standardy ESRS, dyrektywa CSDD, rozporządzenie CBAM.

Co to jest ślad węglowy

Ślad węglowy to miara ilości gazów cieplarnianych emitowanych przez organizację lub produkt w wyniku jej działalności. Obejmuje on emisje dwutlenku węgla (CO₂) oraz innych gazów cieplarnianych, takich jak na przykład metan (CH₄) czy podtlenek azotu (N₂O). Ślad węglowy jest kluczowym elementem w realizacji celów klimatycznych Unii Europejskiej i redukcji negatywnego wpływu na środowisko. Dzięki obliczaniu śladu węglowego, organizacje mogą lepiej zrozumieć swoje oddziaływanie na klimat i podejmować kroki w kierunku jego minimalizacji.

Europejski Zielony Ład

Pierwszym, kluczowym dokumentem i zarazem punktem wyjścia do pozostałych aktów prawnych jest  Europejski Zielony Ład. Stanowi on pakiet inicjatyw politycznych, mających wspierać przekształcenie Unii Europejskiej w sprawiedliwe i dostatnie społeczeństwo o nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarce. Ma on na celu skierowanie Unii Europejskiej na drogę transformacji ekologicznej i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku.

Taksonomia UE

W ramach Zielonego Ładu została opracowana tzw. taksonomia UE, czyli  rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Opracowano ją, by przekierować środki finansowe na bardziej zrównoważone działania i projekty, dostosowując je do celów Unii Europejskiej w zakresie działań na rzecz ochrony klimatu. Taksonomia umożliwia inwestorom dostęp do porównywalnych informacji na temat praktyk przedsiębiorstw, motywując ich do lokowania środków w inicjatywy zgodne z ideą zrównoważonego rozwoju. Ważnym elementem zrównoważonych inwestycji jest uwzględnienie analizy cyklu życia produktów, aby dokładnie zrozumieć emisje na każdym etapie, od produkcji po utylizację.

Dyrektywa CSRD

Kolejnym aktem regulującym już bezpośrednio obowiązek obliczania śladu węglowego jest dyrektywa CSRD, która związana jest ze sprawozdawczością w zakresie zrównoważonego rozwoju. Za sprawą dyrektywy stopniowo zwiększy się liczba podmiotów objętych raportowaniem ESG odnoszącym się do kwestii związanych z 3 kluczowymi obszarami, którymi są:

• środowisko (Environmental),
• społeczeństwo (Social),
• ład korporacyjny (Governance).

W kontekście obliczania śladu węglowego organizacji, wraz z dyrektywą CSRD wprowadzono również Europejskie Standardy Raportowania, czyli ESRS, które obowiązek przedstawienia w raporcie ESG wielkości emisji gazów cieplarnianych we wszystkich 3 zakresach. Dyrektywa CSRD podkreśla także znaczenie raportowania śladu węglowego jako elementu strategii zrównoważonego rozwoju i transparentności.

ESRS i Europejskie Standardy Raportowania Zrównoważonego Rozwoju i Raportowania Emisji

To właśnie ESRSy określają jakie informacje dotyczące emisji powinny być uwzględniane w raporcie ESG.

Stanowią one pakiet 12 standardów, wśród których są:

• 2 standardy przekrojowe, które dotyczą wymogów ogólnych i ogólnego ujawniania informacji,
• 3 grupy standardów tematycznych:
  • 5 standardów dotyczących ochrony środowiska – E,
  • 4 standardy dotyczące polityki społecznej – S,
  • 1 standard dotyczący ładu korporacyjnego – G.

W ramach standardu środowiskowego (E) wyróżniamy standardy E1-E5, dotyczące różnych aspektów środowiska:

• ESRS E1 – zmiana klimatu: obejmuje między innymi dane dotyczące przystosowania do zmian klimatu, łagodzenia zmian klimatu i zużycia energii,
• ESRS E2 – zanieczyszczenia: zawiera między innymi dane dotyczące zanieczyszczeń powietrza, wody, gleby, organizmów żywych i zasobów żywnościowych, substancji potencjalnie niebezpiecznych oraz mikroplastiku,
• ESRS E3 – woda i zasoby morskie: między innymi zużycie, pobory i zrzuty wody, oraz wydobycie i wykorzystanie zasobów morskich,
• ESRS E4 – różnorodność biologiczna i ekosystemy: dotyczy między innymi bezpośrednich czynników oddziałujących na utratę bioróżnorodności, oddziaływanie na stan gatunków, na zasięg i stan ekosystemów oraz na usługi ekosystemowe
• ESRS E5 – gospodarka o obiegu zamkniętym: dotyczy wpływów i wypływów zasobów oraz gospodarki odpadami.

Ślad węglowy powiązany jest ze standardem ESRS E1-6, dotyczącym emisji gazów cieplarnianych.

W ramach punktów danych dotyczących emisji gazów cieplarnianych, które definiują zakres informacji do ujawnienia (oczywiście po uprzednio przeprowadzonej analizie podwójnej istotności) znajdziemy wiele pozycji dotyczących śladu węglowego, między innymi:

• zakresy 1, 2, 3 brutto,
• zakresy 1,2, 3 brutto w odniesieniu do kontroli operacyjnej i kontroli finansowej,
• podział emisji gazów cieplarnianych według kraju, segmentów operacyjnych, działalności gospodarczej, spółki zależnej, kategorii GHG lub typu źródła,
• całkowite emisje w zakresie 3,
• całkowite emisje w łańcuchu wartości,
• emisje w zakresie 1 wraz z procentem emisji gazów cieplarnianych zakresu 1 z regulowanych systemów handlu emisjami,
• emisje w zakresie 2 w oparciu o metodę rynkową i lokalizacyjną oraz całkowite emisje w odniesieniu do tych metod;,
• ujawnienie metodologii, istotnych założeń i współczynników emisji, które zostały użyte do obliczenia lub pomiaru emisji,
• emisje biogeniczne ze spalania lub biodegradacji biomasy,
• informacje nt. instrumentów umownych stosowanych w odniesieniu do zakresu 2;,
• procent emisji gazów cieplarnianych, w zakresie 3, który został obliczony, przy użyciu danych pierwotnych,
• lista kategorii, które zostały ujęte w odniesieniu do zakresu 3, jak również ujawnienie, wszelkich wyłączeń kategorii w zakresie 3, czy
• intensywność emisji gazów cieplarnianych oraz dochód netto.

Warto również uwzględnić emisje generowane zarówno bezpośrednio przez działania operacyjne firmy, jak i pośrednio przez zakupioną energię oraz działalność dostawców.

Jak więc widać, ślad węglowy nie jest tylko jedną pozycją w raporcie a stanowi szereg informacji, które należy opublikować w jego odniesieniu. Należy też mieć na uwadze, że przedstawione wyżej punkty danych odnoszą się wyłącznie do emisji gazów cieplarnianych, jednak w pozostałych punktach dotyczących zmiany klimatu, czyli w ramach ESRS E1 znajduje się łącznie około 200 punktów danych do ujawnienia, w tym ujawnienia dobrowolne.

Pamiętaj też, że to tylko jeden z 5 środowiskowych ESRSów, więc całościowo skala ujawnień jest znacznie większa. Przed ujawnieniem informacji dokonaj analizy podwójnej istotności w celu zbadania, które z ujawnień są dla organizacji istotne i które Twoja organizacja chce ujawnić. W przypadku pominięcia którychś z ujawnień, musisz to odpowiednio uzasadnić.

Dodatkowo, w kontekście raportowania w pierwszym roku – w ramach przepisów przejściowych przedsiębiorstwa lub grupy nieprzekraczające w dniu bilansowym średniej liczby 750 pracowników w roku obrotowym, mogą pominąć punkty danych, które dotyczą emisji dwutlenku węgla w zakresie 3 oraz całkowitych emisji gazów cieplarnianych.

Jednak prędzej czy później, prawdopodobnie każde z przedsiębiorstw zostanie objęte obowiązkiem wyznaczania swojego śladu węglowego, czy to przepisami wynikającymi wprost z ustawy, czy też w związku z pytaniami ze strony kontrahentów, którzy będą potrzebowali tych danych, aby mogli wypełnić swoje obowiązki.

Przepisy ESG w polskim prawie

Ministerstwo Finansów opracowało przepisy implementujące zapisy dyrektywy CSRD do polskiej ustawy o rachunkowości.

Więcej informacji o zmianie ustawy o rachunkowości znajdziesz w innych artykułach na naszym blogu:

• Przepisy wdrażające ESG do polskiego prawai pakiet Omnibus
• Pełna i uproszczona sprawozdawczość ESG
• Atestacja sprawozdawczości ESG

Dyrektywa CSDD

Dyrektywa CSDD, czyli dyrektywa w sprawie należytej staranności w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw, która zobowiązuje przedsiębiorstwa do identyfikacji, oceny i zarządzania negatywnym wpływem ich działalności na środowisko oraz prawa człowieka. Jej celem jest promowanie zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności biznesowej w całym łańcuchu wartości. Ważnym elementem odpowiedzialności korporacyjnej jest zarządzanie emisją gazów cieplarnianych.

Państwa członkowskie mają obowiązek przyjąć i opublikować krajowe przepisy z uwzględnieniem założeń dyrektywy do 26 lipca 2026 roku. Nowe przepisy dotyczące CSDDD będą wprowadzane stopniowo, rozpoczynając począwszy od 2027 roku.

Rozporządzenie CBAM dotyczące emisji gazów cieplarnianych

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające mechanizm dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂, potocznie zwane rozporządzeniem CBAM, jest związane z ustalaniem opłat za import do Unii Europejskiej wysokoemisyjnych towarów. Ma ono na celu zrównanie sytuacji producentów unijnych i importerów oraz zapobieganie ucieczkom emisji, czyli przenoszeniem produkcji poza granice Unii Europejskiej, ze względu na koszty związane z regulacjami dotyczącymi polityki klimatycznej. Importerzy towarów objętych rozporządzeniem są zobowiązani do raportowania wielkości emisji wbudowanych, czyli emisji uwalnianych przy wytwarzaniu produktów. Dodatkowo, muszą oni obliczać ślad węglowy swoich produktów, aby spełnić wymogi raportowania emisji gazów cieplarnianych. Docelowo będą musieli oni kupować certyfikaty CBAM, które będą te emisje równoważyły. Obecnie objęte rozporządzeniem są: cement, żelazo i stal, nawozy sztuczne, wodór, aluminium i energia elektryczna. Nie wykluczone, że nowe towary będą z biegiem czasu dodawane do tej listy.

Pierwszy etap obowiązywania tego rozporządzenia rozpoczął się już 1 października 2023 roku i potrwa on do 31 grudnia 2025 roku. Jest to tak zwany okres przejściowy, w którym przedsiębiorcy składają kwartalne deklaracje CBAM odnośnie do importowanych towarów. W tych deklaracjach uwzględniają rzeczywistą łączną wielkość emisji wbudowanych, rzeczywistą wielkość pośrednich emisji wbudowanych, jak również należną opłatę za emisję gazów cieplarnianych w kraju pochodzenia. Od 2026 roku importerzy z unii będą kupować certyfikaty CBAM, które będą odpowiadały wartości opłaty za emisję, która zostałaby zapłacona, gdyby ten towar został wyprodukowany zgodnie z unijnymi zasadami w zakresie emisji.

Omnibus

W odniesieniu do dyrektywy CSRD, Unia Europejska, opublikowała 26 lutego 2025 r. propozycję uproszczenia zasad raportowania wynikających z CSRD – tzw. dyrektywa Omnibus. Propozycja ta zakłada zmniejszenie liczby podmiotów objętych obowiązkiem raportowania ESG o 80% – zgodnie z propozycją pod dyrektywę mają podlegać firmy zatrudniające powyżej 1000 pracowników i mające ponad 50 mln EUR obrotu lub sumę bilansową powyżej 25 mln EUR. Ponadto zaproponowano odroczenie o dwa lata wejście w życie wymogów dla dużych jednostek (które jeszcze nie rozpoczęły wdrażania CSRD). Dodatkowo zrewidowane mają być ESRS, w celem celu zmniejszenia liczby punktów danych do raportowania, a audyt miałby uwzględniać jedynie ograniczone zapewnienie. Zaproponowano również, żeby spółki, które nie są objęte sprawozdawczością mogły dobrowolnie raportować z uwzględnieniem nowego standardu, bazującego na standardzie VSME (standard dobrowolny dla MŚP).

Pamiętajmy jednak, że jest to dopiero propozycja i czeka ją jeszcze cały proces legislacyjny, nie znamy więc ostatecznego kształtu pakietu Omnibus i na tą chwilę obowiązują nas przepisy wynikające z ustawy o rachunkowości.

W nawiązaniu do powyższych regulacji wydaje się, że kierunek, w którym zmierzamy jest jasny, dlatego warto podejść do obliczania śladu węglowego jeszcze przed wejściem obowiązku prawnego, bo dzięki temu możesz się odpowiednio do całego procesu przygotować i zyskać pewność, że zarówno same dane wejściowe jak i obliczenia są wiarygodne. Warto też rozważyć możliwość wykorzystania  narzędzia do obliczania śladu węglowego, które znacząco usprawnia proces i ogranicza możliwości popełnienia błędu, tym samym zwiększając wiarygodność wyniku.

Obliczanie śladu węglowego

Obliczanie śladu węglowego opiera się na standardzie Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol), który jest powszechnie uznawanym narzędziem do mierzenia emisji gazów cieplarnianych. Protokół ten dzieli emisje na trzy zakresy:

• Zakres 1 obejmuje emisje bezpośrednie, które pochodzą z własnych źródeł organizacji, takich jak spalanie paliw kopalnych w kotłach czy pojazdach.
• Zakres 2 dotyczy emisji pośrednich związanych z zużyciem energii elektrycznej, ciepła lub pary zakupionych przez organizację.
• Zakres 3 obejmuje wszystkie inne emisje pośrednie, które wynikają z działalności organizacji, ale pochodzą z zasobów, które nie są jej własnością ani bezpośrednio kontrolowane, takie jak emisje z łańcucha dostaw czy podróży służbowych.

Aby dokładnie obliczyć ślad węglowy, organizacja musi zbierać dane dotyczące zużycia energii, paliwa, emisji z procesów produkcyjnych oraz innych czynników wpływających na generowaną przez nią emisję gazów cieplarnianych. Proces ten pozwala na identyfikację obszarów, w których można wprowadzić zmiany w celu redukcji emisji.

Szukasz praktycznych informacji o tym jak obliczyć ślad węglowy organizacji?

Skorzystaj z naszego przewodnika pt. Jak krok po kroku obliczyć ślad węglowy organizacji.

Pobierz bezpłatny e-book!

Ślad węglowy organizacji

Ślad węglowy organizacji obejmuje emisje związane z jej działalnością, takie jak produkcja, transport, zużycie energii czy generowanie odpadów. Jest on istotnym elementem w realizacji celów klimatycznych Unii Europejskiej i redukcji negatywnego wpływu na środowisko. Organizacje, które obliczają i raportują swój ślad węglowy, mogą zidentyfikować obszary, w których można ograniczyć emisje i wprowadzić zmiany, które przyczyniają się do obniżenia emisji. Dzięki temu mogą nie tylko spełniać wymogi prawne, ale także poprawiać swoją efektywność energetyczną i zrównoważony rozwój, co może przynieść korzyści zarówno środowiskowe, jak i ekonomiczne.

Aplikacja: Ślad węglowy organizacji

Oblicz ślad węglowy w zakresie 1, 2 i 3 zgodnie z metodyką GHG Protocol. Zidentyfikuj najbardziej emisyjne obszary łańcucha wartości i opracuj skuteczną strategię redukcji emisji. Zmniejsz wpływ swojej organizacji na środowisko i zyskaj przewagę konkurencyjną!

Więcej informacji