System Elektronicznego Nadzoru Transportu

System Elektronicznego Nadzoru Transportu (SENT) to państwowy odpowiednik systemu monitoringu pojazdów (e-Toll), który powstał, by nadzorować obrót paliwami opałowymi oraz przewóz tzw. "towarów wrażliwych", czyli m.in. alkoholu, papierosów, leków, substancji zagrażających środowisku. System Elektronicznego Nadzoru Transportu jest integralną częścią większej informatycznej struktury - PUESC. Każdy przewoźnik lub firma związana z przewozem towarów wrażliwych czy obrotem paliwami opałowymi ma ustawowy obowiązek zgłoszenia się i zarejestrowania w SENT.

Monitorowanie przez Krajową Administrację Skarbową drogowego i kolejowego przewozu towarów wrażliwych oraz obrotu paliwami opałowymi odbywa się z wykorzystaniem SENT.

W SENT monitorowany jest przewóz towarów wrażliwych (w niektórych przypadkach powyżej określonej masy brutto lub objętości przesyłki):

• rozpoczynający się w Polsce;
• tranzytem przez Polskę;
• do Polski.

Jako towary wrażliwe, Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu są też objęte, w określonych przypadkach, towary będące jednocześnie odpadami w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.

W SENT monitorowany jest obrót paliwami opałowymi (bez względu na ich ilość w przesyłce):

• w przypadku dostawy niezwiązanej z przewozem;
• w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia w procedurze zawieszenia poboru akcyzy.

Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu zostały objęte paliwa opałowe wymienione w ustawie o podatku akcyzowym w art. 89 ust. 1 pkt 9 (olej napędowy przeznaczony do celów opałowych), 10 (olej opałowy) i 15 lit. a (pozostałe - oprócz gazu). Systemem tym nie są objęte paliwa opałowe zwolnione od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie.

Na platformie PUESC zamieszczony został wykaz towarów (towary wrażliwe oraz opały) objętych Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu.

Towary wrażliwe

System Elektronicznego Nadzoru Transportu obejmuje towary wymienione w art. 3 ust. 2 pkt 1-3a ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (ustawa SENT) oraz w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 3 ust. 11 tej ustawy. Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 kwietnia 2022 r. w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi. Rozporządzenie to było już kilka razy zmieniane.

Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu objęte są też organiczne złożone rozpuszczalniki oraz rozcieńczalniki klasyfikowane wcześniej do pozycji CN 2710 jako preparaty zawierające 70% masy czy więcej olejów ropy naftowej. Obecnie, wg rozporządzenia Komisji (UE) 2020/725, należy je klasyfikować do pozycji CN 3814 (organiczne złożone rozpuszczalniki oraz rozcieńczalniki, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone; gotowe zmywacze farb i lakierów) w przypadku, gdy produkt przedstawiany jest do stosowania jako organiczny złożony rozpuszczalnik do rozpuszczania farb, lakierów oraz mas uszczelniających. Wyroby objęte pozycją CN 3814, zgodnie z ustawą o podatku akcyzowym, nie są objęte procedurą zawieszenia akcyzy. Traktowane są jako wyroby energetyczne niewymagające akcyzy jedynie w przypadku ich przeznaczenia do użycia, oferowania na sprzedaż bądź użycia jako paliwa silnikowe lub jako dodatki czy domieszki do paliw silnikowych.

Objęcie odpadów Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu

Objęcie przewozu odpadów Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu nie zwalnia z obowiązków określonych w innych przepisach, m.in. o odpadach, o transporcie towarów niebezpiecznych, o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów. Od 18 kwietnia 2017 r. wśród towarów wrażliwych objętych Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu znajdują się oleje odpadowe (pozycja CN 2710).

Ponadto, w celu ograniczenia nielegalnego przywozu do kraju odpadów, od 22 lutego 2022 r. Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu objęty jest przywóz oraz tranzyt przez terytorium Polski odpadów, których przemieszczanie podlega przepisom rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 w sprawie przemieszczania odpadów, bez względu na ich ilość w przesyłce.

Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu nie są objęte odpady przeznaczone do odzysku w ilości do 20 kg w przesyłce w przypadku:

• odpadów wyszczególnionych w załączniku III bądź IIIB do rozporządzenia 1013/2006 (np. złom elektroniczny);
• mieszanin niesklasyfikowanych pod żadnym kodem w załączniku III do rozporządzenia 1013/2006 lub składających się z dwóch czy więcej rodzajów odpadów wymienionych w tym załączniku, jeżeli skład tych mieszanin nie utrudnia poddania ich racjonalnemu ekologicznie odzyskowi oraz mieszaniny te zostały wyszczególnione w załączniku IIIA do powyższego rozporządzenia.

Towary jako ww. odpady objęte procedurą celną tranzytu nie podlegają obowiązkowi monitorowania w SENT.

Od 12 stycznia 2024 r. Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu objęty jest również przewóz rozpoczynający się w Polsce niektórych odpadów niebezpiecznych, w przypadku których masa brutto przesyłki jest równa lub przekracza 1000 kg czy jej objętość jest równa bądź przekracza 1000 l.

Jako towary wrażliwe zostało uznanych 11 rodzajów odpadów z grupy 8 katalogu odpadów oznaczonych kodem:

• 08 01 11* - odpady farb i lakierów zawierających rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;
• 08 01 13* - szlamy z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;
• 08 01 15* - szlamy wodne zawierające farby i lakiery zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;
• 08 01 17* - odpady z usuwania farb i lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;
• 08 01 19* - zawiesiny wodne farb czy lakierów zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;
• 08 01 21* - zmywacz farb lub lakierów;
• 08 03 12* - odpady farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne;
• 08 03 14* - szlamy farb drukarskich zawierające substancje niebezpieczne;
• 08 04 09* - odpadowe kleje i szczeliwa zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;
• 08 04 13* - uwodnione szlamy klejów czy szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne;
• 08 04 15* - odpady ciekłe klejów czy szczeliw zawierające rozpuszczalniki organiczne lub inne substancje niebezpieczne.

Towary jako ww. odpady objęte procedurą celną tranzytu nie podlegają obowiązkowi monitorowania w SENT.

Podatek VAT w obrocie odpadami

Objęcie odpadów Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu wynikało m.in. ze zidentyfikowanych sposobów dokonywania nadużyć podatkowych w zakresie obrotu odpadami. Natomiast ustawa o podatku od towarów i usług stanowi, że za towar można uznać rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postaci energii. To sprawia, że w świetle ustawy o VAT odpad będąc towarem stanowi przedmiot obrotu.

W związku z powyższym wszelkie zdarzenia gospodarcze związane z obrotem odpadami (zbycie, nabycie oraz transport) podlegają obowiązkowemu opodatkowaniu stawką zależną od Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. Wyjątkiem od opodatkowania VAT jest przekazanie odpadów do zagospodarowania przez ich wytwórcę, gdzie nie zachodzi czynność opodatkowana VAT.

Wyposażenie środka transportu w lokalizator i tablicę w związku z SENT

Objęcie Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu przewozu określonych towarów, w tym odpadów, wiąże się z dodatkowymi obowiązkami, nie tylko związanymi z raportowaniem. Środek transportu musi być wyposażony w lokalizator, tj. urządzenie służące do monitorowania trasy przewozu towaru wrażliwego. Dane geolokalizacyjne środka transportu muszą być przekazywane z lokalizatora do zewnętrznego systemu lokalizacji, tj. systemu używanego przez przewoźnika gromadzącego te dane. Obowiązek ten jest dodatkowym obciążeniem dla podmiotów gospodarczych transportujących towary na terenie kraju.

Ponadto, w przypadku przewozu towarów będących odpadami środek transportu musi być oznaczony tablicą z napisem "ODPADY" (na terenie Polski) albo literą "A" (poza krajem), zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 7 października 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla transportu odpadów.

Sankcje związane z SENT

W przypadku niewypełnienia obowiązków przez podmioty objęte Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu nałożona zostanie kara pieniężna lub grzywna określona w ustawie SENT, której wymiar będzie miał charakter dyscyplinujący i prewencyjny. W razie nieprawidłowości ustawa SENT przewiduje zatrzymanie towaru albo środka transportu wraz z towarem bądź jego usunięcie w najbliższym wyznaczonym miejscu, za co pobierana jest opłata.

Dane dotyczące ilości, masy czy objętości towaru uważa się za prawidłowe, jeżeli stwierdzone rozbieżności w stosunku do ilości, masy lub objętości towaru wskazanego w zgłoszeniu wynoszą nie więcej niż 10%.

SENT a ograniczenia w przewozie produktów rolnych z Ukrainy

W związku z pojawieniem się dużej ilości ukraińskich produktów rolnych na obszarze Unii Europejskiej, Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu zostały objęte niektóre produkty rolne. Lista tych towarów wrażliwych wymieniona została w § 1 pkt 9 rozporządzenia z dnia 25 kwietnia 2022 r. wydanego na podstawie art. 3 ust. 11 ustawy SENT, z tym że:

• od 21 kwietnia do 11 sierpnia 2023 r. była to lista określona przez rozporządzenie zmieniające z dnia 20 kwietnia 2023 r., obejmująca 4 rodzaje produktów rolnych:
  • zboża,
  • jaja,
  • mięso drobiowe,
  • produkty pszczele;
• od 12 sierpnia 2023 r. jest to lista określona przez rozporządzenie zmieniające z dnia 8 sierpnia 2023 r., obejmująca również owoce.

Do przewozów ww. produktów rolnych rozpoczętych i niezakończonych przed wejściem w życie rozporządzenia zmieniającego stosuje się przepisy dotychczasowe.

Systemem Elektronicznego Nadzoru Transportu nie są objęte ww. produkty rolne w przypadkach określonych w § 2 ust. 9 powyższego rozporządzenia.