Opłaty za usługi wodne - jak, kiedy i za co będziesz płacił?

Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne wprowadziła wiele zmian w gospodarce wodno-ściekowej Polski, w tym w opłatach środowiskowych. Zmiany te weszły w życie 1 stycznia 2018 r.

Zmiany dla przedsiębiorców wprowadzone Prawem wodnym

Co to oznacza dla przedsiębiorców oraz innych podmiotów korzystających ze środowiska w zakresie naliczania opłat za pobór wód, odprowadzanie ścieków, a także innych opłat? Odpowiedź nie będzie jednoznaczna, gdyż nadal jest wiele niewiadomych w tym temacie. Wiadome jest, że jest to rewolucja i że osoby odpowiedzialne za ochronę środowiska w przedsiębiorstwach mogą czuć się zagubione.

Rodzaj i formuła opłat za usługi wodne

Od 2018 r. nie ma już opłat za korzystanie ze środowiska, o których mowa w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (ustawie POŚ), za pobór wód i za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. W zamian są opłaty za usługi wodne, o szerszym zakresie niż do tej pory, co związane jest m.in. ze zlikwidowaniem zwolnień z opłat niektórych rodzajów poboru wody oraz odprowadzania ścieków, jak np. pobór wód na potrzeby energetyki wodnej czy na potrzeby nawadniania ogródków działkowych. Zupełnie nowym rodzajem jest opłata za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej. Pełny katalog rodzajów korzystania z wód objętych opłatą za usługi wodne wymieniony jest w art. 268 i 269 ustawy - Prawo wodne, a w art. 279 znajduje się katalog zwolnień z tej opłaty.

Zmieniła się również formuła opłat, które składają się (z pewnymi wyjątkami) z opłaty stałej, określanej na podstawie wartości dopuszczalnej z pozwolenia wodnoprawnego lub zintegrowanego, a także z opłaty zmiennej, obliczanej m.in. na podstawie rzeczywistego poboru wód podziemnych czy powierzchniowych, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, jak i rzeczywistego odprowadzania do wód, w granicach administracyjnych miast, wód opadowych czy roztopowych. Można to porównać do opłaty "abonamentowej" oraz do opłaty za rzeczywiste ilości.

Likwidacja niektórych zwolnień oraz wprowadzenie opłaty stałej i zmiennej spowodowały zwiększenie kwot, jakie podmioty muszą uiścić za usługi wodne, zamiast dotychczasowej opłaty za korzystanie ze środowiska.

Sposób określania wysokości opłat za usługi wodne

Podmioty nie muszą już same naliczać opłat wynikających z ustawy - Prawo wodne. Obowiązek ten przejęła utworzona z dniem 1 stycznia 2018 r. nowa osobowość prawna - Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (PGW WP), powołana do zarządzania gospodarką wodną w naszym kraju. Sposób pozyskiwania danych niezbędnych do naliczenia opłat za usługi wodne nie jest jednak dostatecznie jasno określony. Mowa jest o odczycie przyrządów pomiarowych przez pracowników PGW WP, również w formie zdalnej. Może to nastąpić dopiero po zainstalowaniu urządzeń pomiarowych, umożliwiających pomiar ilości pobranej wody oraz ilości ścieków wprowadzonych do wód lub do ziemi, a na ich instalację PGW WP ma czas do końca 2026 r. (pierwotnie termin ten był do końca 2020 r.).

Do tego czasu, czyli w okresie przejściowym do końca 2026 r., wg art. 552 i 552a ustawy - Prawo wodne, wysokość opłat za usługi wodne będzie przez zarządy zlewni PGW WP ustalana na podstawie:

• danych określonych w pozwoleniu wodnoprawnym czy zintegrowanym;
• pomiarów dokonywanych przez organy administracji w ramach kontroli gospodarowania wodami lub ustaleń z przeglądów pozwoleń wodnoprawnych i zintegrowanych;
• odczytów z przyrządów pomiarowych, dokonywanych w ramach kontroli gospodarowania wodami;
• oświadczeń podmiotów obowiązanych do ponoszenia opłat za usługi wodne, za poszczególne kwartały;
• deklaracji kwartalnych o ilości energii elektrycznej, wyprodukowanej w obiekcie energetyki wodnej, wyrażonej w MWh, przekazanych przez podmiot obowiązany do ponoszenia opłat za usługi wodne za pobór wód do celów elektrowni wodnych.

Jedynie za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej wysokość opłaty za usługi wodne ustala wójt, burmistrz czy prezydent miasta, na podstawie kwartalnych oświadczeń podmiotów obowiązanych do ponoszenia takich opłat.

Według przepisów dotyczących oświadczeń na potrzeby niektórych opłat za usługi wodne, wprowadzonych do art. 552 ust. 2ha, 2p, 2r i 2s ustawy - Prawo wodne, w kwartalnych oświadczeniach składanych za lata 2024-2026 należy dodatkowo podać informacje (pierwszy raz należy je uwzględnić w oświadczeniu za I kwartał 2024 r., składanym do 30 kwietnia 2024 r.):

• w przypadku przelewów do wód z kanalizacji deszczowej lub komunalnej kanalizacji ogólnospławnej - informacje o terminach, w których doszło do uruchomienia przelewu;
• w przypadku pomp ciepła i akumulatorów ciepła warstwy wodonośnej, które pobierają, wykorzystują, a następnie odprowadzają do wód czy tej samej warstwy wodonośnej wodę w tej samej ilości oraz niepogorszonej jakości, z wyjątkiem zmiany jej temperatury:
  • informacje o ilości [MWh] energii cieplnej wyprodukowanej lub pobranej w instalacji;
  • informacje o ilości [m³] wód podziemnych czy powierzchniowych pobranych bezzwrotnie na potrzeby technologiczne, nieprzeznaczonych wprost do produkcji energii cieplnej;
  • informacje o ilości [m³] wprowadzanych do wód lub ziemi wód pochodzących z pomp ciepła czy akumulatorów ciepła warstwy wodonośnej, wraz z informacją o ich temperaturze, odczytaną z urządzeń pomiarowych bądź oszacowaną na podstawie obserwacji, analiz lub kalkulacji związanych z parametrami charakteryzującymi wydajność czy moc urządzenia,

(od 2027 r. zamiast oświadczeń z ww. informacjami dla pompy ciepła bądź akumulatora ciepła warstwy wodonośnej trzeba będzie przekazywać PGW WP deklaracje kwartalne o ilości energii cieplnej wyprodukowanej czy pobranej w instalacji do chłodzenia lub ogrzewania, wyrażonej w MWh);

• w przypadku zakładu odprowadzającego ścieki o zwiększonym zasoleniu:
  • informacje o systemie retencyjno-dozującym - jeżeli podmiot korzysta z takiego systemu, w tym o lokalizacji oraz pojemności zbiorników, które wchodzą w skład tego systemu, a także liczbie następujących po sobie dni, w których podmiot może wstrzymać zrzut ścieków przemysłowych czy wód pochodzących z odwodnienia jego zakładów górniczych w okresach suszy hydrologicznej,
  • informacje o systemie oczyszczania lub podczyszczania ścieków zasolonych - jeżeli podmiot korzysta z takiego systemu, w tym o ilości ścieków przemysłowych zawierających siarczany i chlorki bądź wód pochodzących z odwodnienia zakładów górniczych, które są oczyszczane czy podczyszczane w tym systemie, a także parametrach technicznych tego systemu.

Powiadamianie o wysokości opłat za usługi wodne

Zarządy zlewni PGW WP, po ustaleniu wysokości opłat za usługi wodne, przekazują ich wysokość podmiotom w formie informacji wraz ze sposobem wyliczenia tych opłat. W przypadku opłaty stałej będzie to informacja roczna, natomiast w przypadku opłaty zmiennej będzie to informacja uwzględniająca kwartalny okres rozliczeniowy. Podobnie - wójt, burmistrz lub prezydent miasta, po ustaleniu wysokości opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej, przekazuje wysokość tej opłaty podmiotom obowiązanym do jej ponoszenia, w formie informacji zawierającej również sposób jej obliczenia.

Nie musisz wnosić opłaty za usługi wodne, jeżeli wysokość tej opłaty nie przekracza 20 zł. Wówczas nie otrzymasz informacji o wysokości opłaty za usługi wodne.

Na dostarczoną informację o wysokości opłaty za usługi wodne przysługuje prawo do reklamacji. Istotne natomiast jest, że złożenie reklamacji nie wstrzymuje obowiązku uiszczenia opłaty za usługi wodne. Jeżeli reklamacja zostanie uznana, to otrzymasz informację o wysokości naliczonej opłaty za usługi wodne. W jednym okresie rozliczeniowym przysługuje prawo do złożenia wyłącznie jednej reklamacji na informację o wysokości opłaty za usługi wodne.

Jeżeli nie uiścisz w terminie opłaty za usługi wodne, to otrzymasz decyzję z obowiązkiem jej uiszczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Przysługuje Ci prawo do zaskarżenia decyzji z obowiązkiem uiszczenia opłaty za usługi wodne, co jednak nie wstrzymuje jej wykonania.

Terminy płatności opłat za usługi wodne

Opłata stała naliczana jest wprawdzie rocznie, lecz uiszczać ją należy kwartalnie, do końca miesiąca po każdym kwartale. Natomiast opłaty zmiennej i za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej należy dokonać w przeciągu 14 dni od otrzymania informacji o wysokości oraz sposobie naliczenia opłaty.

Opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej należy wnosić na rachunek bankowy właściwego urzędu gminy czy miasta. Natomiast pozostałe opłaty za usługi wodne wnosi się na rachunek bankowy PGW WP.

Wysokość opłat za usługi wodne

Szczegółowe zasady ustalania wysokości opłat za usługi wodne określone są w art. 268-305 ustawy - Prawo wodne. Ponadto do ustalania opłat podwyższonych za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi stosuje się rozporządzenie.

Wysokość opłat ustala się wg stawek obowiązujących w okresie, w którym miało miejsce korzystanie z usług wodnych czy szczególne korzystanie z wód:

• stawki opłat za usługi wodne określa rozporządzenie:
  • Dz. U. z 2022 r. poz. 2438 - na lata 2018-2023,
  • Dz. U. z 2023 r. poz. 2471 - od roku 2024;
• stawki opłat podwyższonych za przekroczenie warunków pozwolenia co roku są zmieniane tzw. wskaźnikiem inflacji, na 2024 r. określa je obwieszczenie.

Nowością w obowiązującym rozporządzeniu w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne są dodane:

• od 2024 r. jednostkowe stawki opłat za usługi wodne dotyczące pomp ciepła lub akumulatorów ciepła warstwy wodonośnej;
• od 2030 r. wyższe stawki opłaty zmiennej dla zakładów odprowadzających ścieki o zwiększonym zasoleniu oraz współczynniki je różnicujące w zależności od pojemności zastosowanego systemu retencyjno-dozującego.

Umów darmową prezentację aplikacji Zarządzanie gospodarką wodno-ściekową!

Opłaty podwyższone oraz administracyjne kary pieniężne

Na podstawie ustawy - Prawo wodne, od 2018 r. opłaty podwyższone są oddzielnym rodzajem opłat, które należy wnieść na rachunek bankowy PGW WP. W latach 2018-2023 kwartalne opłaty podwyższone (analogicznie, jak wcześniej wg ustawy POŚ) były naliczane przez PGW WP w przypadku poboru wód podziemnych czy powierzchniowych oraz w przypadku wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego albo zintegrowanego. O wysokości opłat podwyższonych PGW WP przekazywały podmiotowi informację i trzeba było je wnieść niezależnie od opłaty zmiennej za usługi wodne. Natomiast od 2024 r. w takim przypadku, a także w przypadku odprowadzania wód opadowych i roztopowych bez wymaganej zgody wodnoprawnej, grozi administracyjna kara pieniężna wymierzona decyzją przez PGW WP.

Ponadto roczna opłata podwyższona jest ustalana, w drodze decyzji, przez właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska w przypadku przekroczeń warunków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym albo zintegrowanym. Wnosi się ją niezależnie od opłaty za usługi wodne. Przed 2018 r., wg ustawy POŚ, w takim przypadku wojewódzki inspektor ochrony środowiska nakładał, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną.

Obliczanie wysokości opłat za usługi wodne

Choć wysokość opłaty za usługi wodne wyliczają organy, to Twoje przedsiębiorstwo może złożyć reklamację, jeżeli nie zgadza się z jej wysokością. W tym celu pomocne przy obliczaniu wysokości opłat za usługi wodne może być specjalistyczne oprogramowanie. Aplikacja Zarządzanie gospodarką wodno-ściekową służy do archiwizowania danych dotyczących bilansów wodno-ściekowych podmiotu i na tej podstawie generowania stosownych raportów oraz sprawozdań związanych z usługami wodnymi. Zastosowanie tej aplikacji usprawnia weryfikację stopnia wykorzystania przyznanych limitów w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, a tym samym umożliwia uniknięcie opłaty podwyższonej w przypadku ich przekroczeń. Aplikacja ta umożliwia również otrzymanie bieżącej informacji na temat wysokości opłat stałych i zmiennych za usługi wodne.