Biznes w branży odpadowej - jak nadążyć za zmianami prawa?

Gdy w 2012 r. gruntownie nowelizowano ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz wprowadzano w 2013 r. nową ustawę o odpadach, wydawało się, że sytuacja na rynku będzie zbliżać się do stabilizacji. Nic bardziej mylnego.

Pakiet pożarowy

Nowelizacja przepisów odpadowych z 20 lipca 2018 r. stanowi istotne zaostrzenie prawa mające na celu eliminację nieuczciwych "przedsiębiorców", ale rykoszetem dostają przedsiębiorcy legalnie gospodarujący odpadami, dla których zmiany te stanowią znaczące obciążenie administracyjne i finansowe. Z wyzwaniami mierzą się ci, którzy swój biznes oparli wyłącznie na odpadach. Ci zaś, którzy odpady traktują jako dodatkowe źródło przychodu, posiadając świadomość nowych zobowiązań, jakie nałożył na nich ustawodawca, rozważają ograniczanie lub wycofywanie się z tej branży gospodarki. Mowa tutaj m.in. o operatach przeciwpożarowych (ppoż.), wnoszeniu zabezpieczenia roszczeń czy obowiązkowym monitoringu wizyjnym, w tym online dla wybranych frakcji odpadów. Można spodziewać się, że z mapy zniknie wiele małych punktów skupu surowców, które miały być ratunkiem na osiągnięcie wymaganych poziomów recyklingu i odzysku.

Zabezpieczenia roszczeń

Na etapie prac legislacyjnych padały propozycje sensownych rozwiązań mówiących o zabezpieczeniu, jakim jest sama wartość surowca. Trudno bowiem wyobrazić sobie właściciela punktu skupu surowców, który kupi makulaturę celem jej podpalenia albo będzie gromadził ją w sposób powodujący realne zagrożenie jej zniszczenia poprzez wodę, ogień lub inne czynniki.

Z zabezpieczeniem roszczeń nie byłoby tak wielu kontrowersji, gdyby dotyczyły one rzeczywistej masy magazynowanych odpadów. Definicja największej masy magazynowanych odpadów, która jest podstawą wyliczenia wysokości zabezpieczeń roszczeń (art. 48a ustawy o odpadach), mówi o nazwanej w jednej z interpretacji Ministra Środowiska teoretycznej masie, która mogłaby się zmieścić w magazynie. Przedsiębiorca nie wie, czy pozyska określony surowiec (odpad), ale jeśli planuje przyjęcie go w posiadanie, to musi uwzględnić, że będzie on wypełniał w całości przeznaczony do tego celu magazyn. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, kiedy jeden magazyn ma być zamiennie przeznaczany na różne rodzaje odpadów. Odpady, w zależności od rodzaju, stopnia skompresowania lub stanu skupienia, posiadają różne właściwości (głównie gęstość) wpływające na określenie owej największej masy. Dlatego "teoretyczne" zabezpieczenie roszczeń jest korzystne dla ewentualnych potrzeb usuwania szkód w środowisku, ale zazwyczaj bardzo niekorzystnie wpłynie na rachunek ekonomiczny przedsiębiorstw.

Innym istotnym problemem w zakresie zabezpieczenia roszczeń jest niewielkie zainteresowanie branży ubezpieczeniowej do oferowania produktów dopuszczonych ustawą. Problem dotyczy zwłaszcza zakładów gospodarujących odpadami niebezpiecznymi, przetwarzanymi w skomplikowanych technologiach.

Operaty przeciwpożarowe

Ograniczona liczba osób uprawnionych do sporządzenia operatów ppoż. powoduje potrzebę oczekiwania na realizację zlecenia. Kluczowym problemem był brak definicji odpadów niepalnych, dla których w przypadku magazynowania czy składowania nie jest wymagane sporządzenie operatu przeciwpożarowego.

Po nowelizacji ustawy o odpadach z 19 lipca 2019 r. dla wielu odpadów problem znika. W załączniku nr 2a do tej ustawy wskazano listę odpadów uznawanych za niepalne, z zaznaczeniem, że jest to wykaz niewyczerpujący. Według tego załącznika, po zmianach, od 2022 r. lista odpadów uznawanych za niepalne obejmuje:

• odpady obojętne, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 118 (obecnie jest to rozporządzenie w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach);
• odpady spełniające kryteria dopuszczenia odpadów do składowania na składowisku odpadów obojętnych, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 118;
• odpady budowlane i rozbiórkowe, z wyłączeniem odpadów drewna, odpadów tworzyw sztucznych, odpadów papieru i odpadów oklein;
• szkło;
• odpady zeszklone i z procesów zeszkliwiania;
• minerały, np. piasek, kamienie, kruszywo;
• gleba i ziemia, w tym urobek z pogłębiania;
• odpady metali;
• odpady fosfogipsów;
• odpady gipsów;
• żużle, popioły paleniskowe, mieszanki popiołowo-żużlowe, pyły z kotłów, popioły lotne, w tym piaski ze złóż fluidalnych;
• rdzenie i formy odlewnicze;
• odpady materiałów ceramicznych;
• odpady powstałe z materiałów ogniotrwałych;
• odpady spoiw mineralnych, w tym cementu, wapna i tynku;
• odpadowy siarczan żelazowy;
• osady z dekarbonizacji wody;
• odpady z fizykochemicznej obróbki kamienia wapiennego - z przesiewu i przepału kamienia wapiennego.

Załącznik ten stanowi odpowiedź na liczne postulaty branży odpadowej. Inne odpady również mogą zostać uznane za niepalne, ale wymaga to już opinii osoby czy instytucji uprawnionej. Zaznaczyć należy, że przepis ten wszedł w życie tuż po pierwotnym terminie składania kompletnych wniosków o zmiany zezwoleń.

Natomiast dopiero 4 marca 2020 r. weszło w życie rozporządzenie w sprawie wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej, jakie mają spełniać obiekty budowlane lub ich części oraz inne miejsca przeznaczone do zbierania, magazynowania lub przetwarzania odpadów.

Monitoring wizyjny odpadów

W nowelizacji przepisów z 19 lipca 2019 r. w zakresie wymaganego monitoringu wizyjnego miejsc magazynowania oraz składowania odpadów dodano, że monitoring nie jest już wymagany dla popiołów, żużli, gipsów, fosfogipsów i wydobytej w trakcie robót budowlanych niezanieczyszczonej gleby czy ziemi (a od 23 września 2021 r. - dla odpadów wymienionych w załączniku nr 2a do ustawy oraz odpadów uznanych indywidualnie za niepalne, niebędących odpadami niebezpiecznym), a także dla wstępnego magazynowania odpadów przez ich wytwórcę. To drugie było oczywiste, bo skoro wstępne magazynowanie nie wymaga zezwolenia, nie wymaga również monitoringu wizyjnego. Jednak nadal różna jest interpretacja, czy magazynowane wstępnie odpady wytworzone w wyniku przetwarzania także są zwolnione z monitoringu wizyjnego. Dodano natomiast ustawowy nakaz przesyłania obrazu online przez magazynujących i składujących poszczególne frakcje odpadów.

Obowiązek przesyłania obrazu online dotyczy magazynujących i składujących następujące frakcje odpadów:

1. Paliwo alternatywne oraz odpady przeznaczone bezpośrednio do produkcji takiego paliwa.
2. Papier i tektura.
3. Tekstylia.
4. Odpady wielkogabarytowe, z wyłączeniem odpadów metali.
5. Tworzywa sztuczne, w tym folia, a także opony oraz inne odpady z gumy.
6. Drewno i odpady drewnopochodne.
7. Odpady pochodzące z przetwarzania odpadów komunalnych, z wyłączeniem odpadów pochodzących z termicznego przetwarzania odpadów.
8. Odpady wielomateriałowe, złożone z materiałów, o których mowa w pkt 2, 3, 5 lub 6.

Od 17 grudnia 2019 r. trzeba przestrzegać wymagań określonych przez nowe rozporządzenie w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów, które w § 3 ust. 5 doprecyzowuje, że system online ma funkcjonować za pomocą urządzenia telekomunikacyjnego, przeznaczonego do podłączenia bezpośrednio czy pośrednio do zakończeń sieci.

Biznes w branży odpadowej w kontekście ciągłej zmiany prawnej

Biorąc pod uwagę powyżej zasygnalizowane problemy można uznać, że działalność w branży odpadowej nie jest zadaniem prostym. Należy mieć na uwadze wiele czynników, które trzeba spełnić, by działać zgodnie z obowiązującym prawem krajowym i unijnym. W nadążaniu za zmieniającymi się przepisami odpadowymi pomocne może być specjalistyczne oprogramowanie. Serwis prawny Atmowiedza zawiera aktualne informacje z zakresu ochrony środowiska usprawniając terminową realizację obowiązków środowiskowych oraz planowanie z odpowiednim wyprzedzeniem zmian organizacyjnych lub inwestycyjnych.